घाँस खेति बारे जानकारी

पशु पन्छीको प्रकार

गाई पालन

विवरणको प्रकार

आहार व्यवस्थापन

जै घाँस

परिचयः

यो हिउँद महिनामा लगाउन सकिने घाँस हो । यो घाँस असोज कार्तिक महिना देखी लगाउन सकिन्छ .

जमिनको तयारी

झारपात हटाउने, बांझो जोत्ने, दुई पटक चास काट्ने, डल्ला फुटाएर माटो मसिनो बनाउने । बिउ छर्ने भन्दा अगाडी डि.ए.पी. मल लगाउनु पर्दछ ।

बिउको मात्रा

घाँसको जात अनुसार ४ देखि ५ कीलो प्रति रोपनी बिउको आवश्यकता पर्दछ ।

मलको मात्रा

आवश्यक पर्ने फस्फेरसको मात्रा जमिन तयार गर्दाको अवस्थामा छर्नु पर्दछ । फस्फोरसको लागि ४,५ किलो सम्म डी.ए.पी.मल लगाउन सकिन्छ । यो घाँस खेतीको लागि युरिया ४÷५ के.जी. प्रति रोपनी लगाउन सकिन्छ भनि सिफारीस गरीएको छ । नाईट्रोजनको श्रोत युरीया मल लाई तिन चार भाग गरेर पहिलो पटक घाँस उम्रिएको २०, २२ दिनमा सिंचाई गरे पछि र प्रत्येक पटक घाँस काटेर सिंचाई गरेर युरिया मल छर्नु पर्दछ । युरिया मलमा भएको नाईट्रोजन हावामा उडेर जाने भएकोले बिरुवा उम्रिसकेपछि मात्र युरिया मल लगाउनु पर्दछ । मलहरु पानीमा घुलेपछि बिरुवाको जराले सोस्न सक्दछ त्यसैले हामीले माटोमा मल लगाए पछि माटोमा चिस्यान हुनु अतिआबश्यक छ । माटोको उर्बरा शक्ति अनुसार मलको मात्रा फरक पर्छ, त्यसैले सकिन्छ भने माटो जांच गराएर सिफारीस गरीए अनुसार रासायनिक मलहरु प्रयोग गर्नु फाइदाजनक हुन्छ ।

सिंचाई (पानी लगाउने)

माटोको चिस्यानको अवस्था बिचार गरेर बिस दिनमा एक पटक सिंचाई गर्नु राम्रो हुन्छ । घाँस छरेको बिस–बाईस दिन पछि पहिलो पटक सिंचाई गर्नु पर्दछ र सिंचाई गरी सके पछि यूरिया मल छर्नु पर्दछ । सिंचाई नगरी यूरिया मल छर्नु हुदैन । सिंचाई नगरी यूरिया मल छर्दा मल माटोमा मिल्न पाउंदैन । माटोमा नमीलेको यूरिया मल हावामा उडेर जाने हुनाले हामीले घाँसखेतीको लागि यूरिया किन्न खर्च गरेको पैसा घाँस खेतीमा लगानी नभई हावामा उडेर जान्छ । जै घाँस काटी सकेपछि हरेक पटक सिंचाई गरी यूरिया मल छर्दा घाँस छिटो पलाउंदछ ।

 घाँस काट्ने उपयूक्त समय

पचास प्रतिशत भन्दा बढी घाँसमा फूल देखिएको अवस्थामा घाँस काट्दा सवैभन्दा बढी उत्पादन र घाँसबाट पौष्टीक पदार्थ उपलब्ध हुन्छ । तर यसरी घाँस काट्दा व्यवहारिक कठीनाई हुने हुनाले हामीले आफ्नो आवश्यकतालाई ध्यान दिएर घाँस काट्न सकिन्छ । यो घाँस साईलेज बनाएर राख्न राम्रो मानिन्छ । यदि साईलेज बनाएर राख्ने हो भने घाँसको दाना लागेर दुधे अवस्थाको भए पछि घाँस काट्दा राम्रो गुणस्तरको साईलेज बनेको पाईएको छ । यो घाँसलाई हे बनाएर राख्न पनि सकिन्छ । हरियो घाँस उत्पादनः १००० किलो प्रति कठ्ठा ।

जातहरु

केन्ट, स्वान, नेत्र, कामधेनु आदि ।

बर्षिम

परिचय

यो हिउँद महिनामा लगाउन सकिने घाँस हो । यो घाँसलाई असोज कार्तिक महिना देखि पुष महिना सम्म लगाउन सकिन्छ । यो घाँसलाई घाँसको राजा भनेर चिनिन्छ । उपलब्ध हुने पौष्टीक पदार्थः प्रोटीनः २२ प्रतिशत ।

बिउको मात्र

बिउको गुणस्तर अनुसार १ देखी १.५ किलो प्रति रोपनी । पहिलो पटक बर्षिम लगाएको अवस्थामा बिउलाई सूक्ष्म जैबिक मलले उपचार गरेरमात्र बिउ छर्नु पर्दछ । उपचार नगरी छर्दा बर्षिमको जरामा बसेर हावामा भएको नाईट्रोजनलाई उपयोग गर्ने जिवाणु नहुने भएको हुनाले बिरुवाले हावामा भएको नाईट्रोजन लिन सक्दैन र बिरुवा बढ्न सक्दैन ।

मलको मात्रा

घाँस लगाउनु भन्दा पहिला माटो जांच गराएर सिफारीस गरीएको मात्रामा मल लगाउनु प्रबिधिक दृष्टिकोणले उपयुक्त देखिन्छ । माटो जांच गराएर मल छर्दा बिरुवालाई आवस्यक पर्ने मात्रामा मल उपलब्ध हुन्छ । नाईट्रोजन ७५० ग्राम , फस्फोरस २.५ किलो प्रति कठ्ठा लगाउन सकिन्छ । बर्षिम घाँसले हावामा भएको नाईट्रोजनलाई उपयोग गर्न सक्ने क्षमता भएको हुनाले नाईट्रोजन (यूरियामल) दिन आबश्यक पर्दैन तर बिरुवा सानो अवस्थामा भएको बेला बिरुबाको छिटै बिकास होस भन्नका लागि एक पटक यूरिया मल लगाउन राम्रो हुन्छ । मलको लागि १.५ किलो यूरीया र ३ देखी ४ के.जी. सम्म डीएपी मल प्रयोग गर्न सकिन्छ । फस्फोरस भएको मल जहिले पनि जमिन तयारी गर्दा नै छर्नु पर्दछ भने यूरिया बिरुवा उम्रिसकेर पानी लगाएर छर्नु पर्दछ ।

सिंचाई (पानी लगाउने)

माटोमा चिस्यानको अवस्था बिचार गरी यदि माटोमा चिस्यान नपुग्ने भएमा हरेक पटक घाँस काटी सकेपछि पानी लगाउंदा घाँस छिट्टै पलाएर आउंछ ।

घाँस काट्ने उपयूक्त समयः

बिउ छरेको दुई महिनामा यो घाँस पहिलो पटक काट्न सकिन्छ भने ३५, ४० दिनमा दोस्रो र तेस्रो पटक काट्न सकिन्छ । हरियो घाँस उत्पादनः यो घाँसले सुहाउंदो बातावरण पाएमा एक कठ्ठामा २००० कीलो हरियो घाँस उत्पादन भएको पाईएको छ ।

जातहरु

मस्काबी, वरदान, वि.एल. २२, यु.पि.वि. १०३ आदि ।

बहुबर्षिय घाँस खेती
स्टाईलो

परिचय

यो गर्मी क्षेत्रमा लगाउन सकिने बहुबर्षिय कोशेघाँस हो । यो घाँस रुखो र खेर गएको पाखाहरुमा लगाउन सकिन्छ । सिंचाईको व्यवस्था नभएको ठांउमा यो घाँसको बिउ बर्षा मौषममा छर्नु पर्दछ । यो घाँस सामुदायिक बनहरुमा सफलतापूर्वक लगाएको पाईन्छ र एक पटक लगाए पछि अर्को बर्ष लगाई रहनु पर्दैन ।

बिउ छर्ने तरीका

यो घाँसलाई छर्दा एक मिटर चौडाईको प्लट बनाउने र राम्रोसंग खनजोत गर्ने । यो घाँसको बिउ मसिनो हुने भएको हुनाले ठूलो डल्ला भएको ठांउमा बिउ नउम्रिन सक्दछ । यो घाँस लगाउंदा धरैवटा प्लटहरु ड्याङको रुपमा बनाउनु पर्दछ । जसले गर्दा एउटा प्लटमा उर्मीएको घाँसले प्लटको दुबै तर्फ चार पांच फिट सम्मको क्षेत्रमा फैलिन्छ ।यसो गर्दा बिउको मूल्यमा पनि कमी आउंछ भने खेती गर्ने खर्चपनि कम लाग्दछ ।

हरियो घाँस उत्पादन

यो घाँसले सुहाउंदो बाताबरण पाएमा कठ्ठाको २००० किलो सम्म हरियोघाँस उत्पदन लिन सकिन्छ ।

नेपियर

 यो धेरै छिटो बढ्ने, धेरै घाँस उत्पादन दिने बहुबर्षिय अकोशे घाँस हो । यो घाँसको उत्पति दक्षिण अफ्रिका हो । यो घाँसको बिउको उमार शक्ति ज्यादै न्यून भएकोले छिप्पीएको डांठ जरा भएको बिरुवा निकालेर लगाउन सकिन्छ । सिम जग्गामा यो घाँसा लगाउन सकिदैन । रोपेको तिन महिना पछि पहिलो पटक घाँस काटन सकिन्छ भने त्यस पछि ६ देखि ८ हप्ता अवधिको फरका घाँस काट्न सकिन्छ । यो घाँस खेतीको रुपमा एक ठाउंमा लगाईएको छ भने लगातार चार बर्षसम्म उत्पादन लिन सकीन्छ र चार बर्ष पछाडी पुरानो ठूटाहरुलाइ हटाएर खनजोत, मलजल गरेर फेरी घाँस रोप्नु पर्दछ । तर खेतबारीको डीलकान्लामा लगाएको बार्षौ सम्म पनि यो घाँसबाट उत्पादन लिन सकिन्छ । यो घाँस काट्दा फेदै लगाएर काट्नु पर्दछ । यदि यो घाँसकाट्दा तल डांक्ला छोडेर काटीयो भने जरा उक्सीएर आउंछ र घाँसको उत्पादन राम्रो हुदैन । एक रोपनीको लागि ५०० देखि ७०० सेटस्को आवश्यकता पर्दछ । यो घाँसको डाक्ला ठूलो हुने भएकोले घाँसलाई मसिनो टुक्रा बनाएर दिंदामात्र गाईभैसीले घाँस नष्ट नपारी खान्छ । यदि टुक्रा नवनाई डांक्ला नै लगाईदिंदा पशुले पातमात्र खाने र डांक्ला फ्यांकी घाँसको सदुपयोग हुन सक्दैन । त्यसैले नेपियर घास लगाए पछि घाँसलाई टुक्रा बनाउने हाते औजार वा हाते मेशिन को जरुरत पर्दछ ।

जातहरु

गजराज, पुसाजायन्ट, मठ नेपियर, हाइबे्रड C.O.3, C.O.4, NB 21

अमृसो

यो घाँस ईलाम जिल्लामा सफलतपूर्वक खेती गरीएको छ । यो घाँसको फूलबाट कुचो उत्पादन हुने हुंदा दोहोरो फाईदा पाउन सकिन्छ । यो घाँसको कुचो छिप्पिए पछि कुचो निकालेर बोटलाई काटेर गाईबस्तुको घाँसको रुपमा उपयोग गरीन्छ । यो घाँसमा सुख्खा पदार्थ : ३० प्रतिशत, प्रोटिन :१० प्रतिशत, चिल्लो : १.३ प्रतिशत र रेशा ३२ प्रतिशत पाईन्छ ।

नेपियर र अमृसो खेतीको फाईदाहरुः

• भिरालो बारी, कांल्लाको डीलमा लगाउंदा भूक्षय रोक्न मद्दत गर्ने ।
• एक पटक लगाए पछि फेरि लगाउनु नपर्ने ।
• पशु आहाराको आवस्यकता पुरा गर्न मद्दत पुर्यायाउने

मोलासेस

नेपालको तराई देखि मध्य पहाडसम्म हुने यो अकोशे घाँस हो । यो सबै प्रकारको जमीनमा लगाउन सकिन्छ भने यो घाँस भु–संरक्षणको लागि उपयुक्त मानिन्छ । यो अन्य घाँसको तुलनामा बाह्रै महिना हरियो रहन्छ । यसको पातमा मसिनो रौंहरु देखिन्छ र विरुवा पनि वास्नादार हुन्छ जुन सख्खरको जस्तो वास्ना आउंछ ।

लगाउने तरिका

बर्षयाम शुरु भए पछि जेठ–आषाढतिर घाँसको हांगाबिंगा भए ३ आंख्ला भएको डांठलाई प्रति रोपनी करिब ५००० सेट्स (बिरुवा) रोप्नु पर्दछ । यदि विउ छर्ने भएमा प्रति रोपनी २५० ग्राम चाहिन्छ ।

घाँसको उत्पादन लिने

घाँस लगाएको करिब ३ महिना पछि पहिलो पटक काट्न सकिन्छ । पहिलो पटक काटे पछि करिब १ महिनामा दोस्रो पटक काट्न सकिन्छ । यस प्रकार १ बर्षमा ४–५ पटकसम्म पनि काट्न सकिन्छ ।

source :mobilekrishi

Posted in: Pashupalan